اکتبر 04, 2023
چکیده
والدین وآموزگاران با آگاهی داشتن در زمینه انتخاب بازی فکری مناسب برای کودکان، می‌توانند آن‌ها را تبدیل به فردی مفید برای جامعه کنند و موجب تقویت اعتمادبه‌نفس کودکان و افزایش آگاهی آن‌ها از خود و جهان در ورود به جامعه شوند.
مقدمه
حق بازی به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین شرایط برای سلامتی کودکان، محسوب می‌شود که حتی سازمان ملل متحد آن را به عنوان یک حق جهانی برای کودکان تبیین کرده است. بازی‌های فکری، بازی‌هایی هستند که نیاز به اطلاعات معنادار و تلاش‌های شناختی دارند. بازی‌های فکری ممکن است تا حد زیادی براساس یک دانش عمیق و گسترده باشد؛ در حالی که آزمون اصلی فقط به توانایی فرد در به یاد آوردن و فراخواندن اطلاعات، تمرکز دارد. بازی‌های فکری در انواع مختلفی وجود دارد که قابلیت بازی به صورت فردی، دو به دو و تیمی را دارا است. بازی‌های فکری یکی از مهم‌ترین شیوه‌های یادگیری کودکان خردسال درکودکستان ودوره ابتداییه است.
اهمیت بازی فکری و نقش آن در رشد روانی کودکان
بازی‌های فکری، گودال های هستند که انسان را برای حرکت در مسیر ناهموار و پر پیچ و خم زندگی آماده می‌کند. وقتی کودک در زمان مناسب بتواند در این ناهنجاری قرار گیرد و خودش آن‌ها را حل کند، آماده گی روبه‌روشدن با مشکلات و مسائل مختلفی را که در زندگی رخ می‌دهد، دارد. آگاهی والدین وآموزگاران نسبت به اهمیت بازی فکری و تأثیر آن بر رشد روانی و فکری کودک، امری ضروری است. این امر، یادگیری را به صورت رسمی در دوران کودکی پایه‌گذاری کرد.
والدین وآموزگاران دقت داشته باشند در انجام بازی فکری، رسیدن به هدف برای کودکان در اولویت نیست؛ بلکه اولویت، آشنایی با طول مسیر بازی و مواجه شدن با چالش‌های آن است. توجه به طول مسیر بازی، موجب سیناپ سازی در مغز بین نورون‌ها می‌شود و به این ترتیب، کودک باهوش‌تری خواهیم داشت. سیناپ‌های جدید رابطه‌های جدیدی در مغز ایجاد می‌کنند.
در واقع بازی فکری محیط سازی می‌کند. برخی والدین وقتی بازی فکری برای کودک خود خریداری می‌کنند، یک‌بار بازی را برای او انجام می‌دهند و پس از آن، کار به خود او می‌سپارند. این عمل، کاملاً اشتباه است؛ زیرا نه تنها هزینه‌ای را که برای خرید بازی داده‌اند بیهوده بوده، بلکه یک فرصت و موقعیت خوب را از کودک سلب کرده‌اند. در عین حال از نظر روانی نیز آن‌ها وابسته به هدف خواهند شد.
برای مثال اگر شخصی معمایی طرح کند، تا زمان پاسخ‌گویی به معما در مغز این فرد واکنش‌های (ارادی و غیرارادی) صورت می‌گیرد که باعث می‌شود فرد از نظر ذهنی، قوی‌تر، قدرتمند و باهوش‌تر شود. بازی‌های فکری، موجب درگیر شدن ذهن فرد می‌شود و او را وادار به اندیشیدن می‌کند. به این ترتیب، ذهن تقویت می‌شود و یک ورزش مغزی محسوب می‌شود. پس از پاسخ‌گویی به معما، در مغز هورمون دوپامین ترشح می‌شود و فرد احساس رضایت‌مندی بیشتری از خود دارد.
سخن آخر این است که رشد فکری، رشد روانی و رشد جسمی را از کودکان خود دریغ نکنید و در همه مراحل مراقب پرورش آن‌ها باشید.
تأثیر بازی های فکری بر رشد ذهنی کودکان
انجام بازی فکری موجب ایجاد مهارت‌های مختلفی در کودک می‌شود که عبارت است از:
- تقویت تفکر تحلیلی
- افزایش درک مطلب
- افزایش آگاهی
- پرورش یادگیری مفهومی
- گسترش تفکر جانبی و انتقادی
- توسعه قدرت تخیل و خلاقیت
- قدرت حل مسئله
- تقویت مهارت کلامی
نقش بازی های فکری در رشد خلاقیت کودکان
محیط خانه برای پرورش خلاقیت کودک بسیار مهم است؛ چون کودک بیشترین مراحل رشد خلاقیت را در خانه سپری می‌کند. همچنین فرهنگ و نگرش‌های فرزندپروری، نظام تربیتی و رفتاری خانواده در شکوفایی خلاقیت حائز اهمیت است.
بهترین شکل فعالیت طبیعی برای هر کودک، بازی کردن است. در جریان بازی نیروهای جسمی و ذهنی کودک مثل خیال‌بافی، دقت و توجه، نظم و انضباط، چابکی رشد می‌کنند. همچنین باعث بروز انگیزه در جهت کسب تجارب اجتماعی در کودک می‌شود. کودکان با بازی می‌آموزند چطور از فکرشان استفاده کنند و حرکاتشان را کنترل کنند و در آخر احساس خوبی داشته باشند.
تقریباً همه بازی‌ها باعث افزایش خلاقیت کودک می‌شود؛ اما بازی‌های فکری تأثیر بیشتری روی کودک دارد. خلاقیت به معنای ساختن یا خلق کردن چیزی نو است، بدون تأثیرپذیری از عقاید دیگران. در بازی والدین نباید نوع و نحوه‌ی بازی را تعیین کنند بلکه بهتر است با نظارت بر سلامت بازی، شرایط را برای یک بازی خلاق و جذاب فراهم کنند و به کودک این اجازه را بدهند تا با تخیلات خود، بازی را کنترل کند. والدین باید با صبر و حوصله به سوالات کودکان پاسخ دهند و زمینه کنجکاوی و کشف محیط پیرامون کودک را به او بدهند. همچنین باید به کودکان احترام بگذارید و به او آزادی عمل دهید.
دقت داشته باشید کودک باید در محیطی شاد و سرشار از خنده بازی کند؛ پس سعی کنید محیط خانه را شاد نگه دارید. شما می‌توانید با تشویق و تأیید رفتار کودک و تدارک بازی‌های دلخواه او تفکر خلاق و خلاقیت کودک را تقویت کنید. هیچ وقت دوستان خیالی و خیال‌پردازی‌های کودک را سرکوب نکنید؛ چون در واقع خلاقیت او را سرکوب می‌کنید.
مزیت های (معما) به عنوان یک اسباب بازی فکر
۱ - معما یک ابزار خودیادگیری صحیح هستند: هنگام قرار دادن قطعه‌های پازل سر جای خود، کودک ممکن است هر قطعه را بارها بچرخاند و تست‌های مختلف انجام دهد. این مسئله یک راه یادگیری مناسب برای حل مشکل و تفکر انتقادی در کودک به شمار می‌آید.
۲ - مهارت صحبت کردن: انجام بازی پازل فرصت مناسبی است برای توسعه مهارت‌های کلامی کودکان. وقتی کودک یک قطعه خاص را می‌خواهد، همزمان برای خود تشریح می‌کند که به دنبال چه چیزی می‌گردد. برای مثال با خود می‌گوید حالا قطعه گرد می‌خواهم یا قطعه آبی و غیره. پازل به کودکانی که حرف زدنشان به تأخیر افتاده کمک می‌کند.
۳ - تقویت مهارت ریاضی: معما های اعداد مفاهیم اولیه ریاضی را به خوبی به کودکان آموزش می‌دهند. بچه‌ها یاد می‌گیرند چگونه قطعات را دسته‌بندی و سازماندهی کنند. همچنین توانایی مرتب کردن و برچسب‌گذاری قطعه‌ها را فرا می‌گیرند.
۴ - هماهنگی چشم و دست: انجام بازی معما های چوبی تمرین بسیار خوبی است تا آنچه چشم می‌بیند، ذهن تصمیم به انجام آن گرفته و دست آن را اجرا کند، هماهنگی چشم و دست علاوه بر اینکه برای کودک لذت‌بخش است موجب تشویق و ایجاد استقلال در کودک نیز می‌شود.
۵ - توسعه توان تحرک کودک: معما یک بازی سرگرم کننده برای تقویت توان محرک کودک هستند. این بازی قدرت عضله‌ها و انگشتان دست کودک را افزایش می‌دهد تا بتواند اشیا را در دست بگیرد و نگه دارد. نکته در این‌جاست که با تقویت عضله، دست کودک بعداً توانایی نگه‌داشتن مداد را خواهد داشت.
۶ - مهارت‌های اجتماعی: وقتی برای تکمیل کردن پازل، کودکان با هم همکاری می‌کنند، به طور طبیعی صحبت می‌کنند، نوبت را رعایت می‌کنند و به یکدیگر کمک می‌کنند تا مشکلشان حل شود. تمام این موارد مهارت‌هایی است که در اجتماع به دست می‌آورند.
۷ - توسعه پایداری: کودک تا وقتی معما را تکمیل نکند، دست از کار نمی‌کشد. این نشان از پایداری و مقاومت اوست که می‌خواهد تا تمام شدن کار آن را ادامه دهد. وقتی پازل حل می‌شود، کودک احساس موفقیت، استقلال و اعتماد به نفس خواهد داشت.
۸ - ایجاد قدرت تفکر انتزاعی: در ساخت معما، کودکان به دنبال فضای مناسب برای قرار دادن قطعه است، آن‌ها با استفاده از تفکر انطباق‌پذیر و انتزاعی روش‌های مختلف را پیدا می‌کنند.
۹ - افزایش قدرت تخیل و خلاقیت: بازی با جدول های موزائیک، قدرت خلاقیت و تخیل را تقویت می‌کند. رنگ و شکل آن‌ها در تحریک سلول‌های مغزی مؤثر است. وقتی قطعه‌ها سر جای خود قرار می‌گیرد، حس تشویق و موفقیت در کودک تشدید می‌شود.
نتیجه گیری
بازی‌های فکری، موجب درگیر شدن ذهن فرد می‌شود و او را وادار به اندیشیدن می‌کند. به این ترتیب، ذهن تقویت می‌شود و یک ورزش مغزی محسوب می‌شود.
بازی عمده‌ترین شکل فعالیت کودک و مناسب‌ترین آن برای بروز و رشد استعداد و خلاقیت او به شمار می‌رود. بازی نقش بزرگی در زندگی و رشد کودک دارد. ضمن بازی بسیاری از خصوصیات مثبت در او پرورش می‌یابد. آغاز رشد آفرینندگی و خلاقیت در کودکان، در سنین آمادگی و پیش از دبستان است. در این سن، فعالیت کودک نسبت به دوران خردسالی تغییر می‌یابد و روابط جدیدی میان تفکر و عمل وی پدید می‌آید و احساس نشاط و سرزنده گی بعد از بازی می‌تواند راهگشای حل بسیاری از مشکلات باشد. بازی با گشودن مسیری نو در یادگیری می‌تواند نقش بارزی در بهبود زندگی ایفا کند و در کمک به معلمان برای مدیریت بهتر صنف، کارآیی آموزشی را نیز افزایش دهد.
فهرست منابع:
سیف ،مطهره ،تربیت فرزند1
میترا، دیلمقانی ،نشریه رشد تکنولوژی2
3 فابر،آدل ،به بچه‌ها گفتن، از بچه‌ها شنیدن
4پنتلی ،الیزابت ،راهنمای کامل تربیت کودک
